Başlıca Dünya Borsaları
Dünya genelindeki borsalar, yatırımcılara çeşitli fırsatlar sunan küresel finans merkezleridir. Asya borsaları hızla büyüyen ekonomilere ev sahipliği yaparken, Amerikan borsaları dünya çapında en büyük piyasalardan biri olarak öne çıkar. Avrupa borsaları ise köklü geçmişi ve istikrarlı yapısıyla dikkat çeker. Türkiye'nin önemli finans merkezi olan Borsa İstanbul, yerli ve yabancı yatırımcılar için stratejik bir öneme sahiptir. Bu yazıda, başlıca dünya borsalarını ve yatırımcılara sundukları avantajları inceleyeceğiz.
Bugün bu piyasalar o kadar iç içe ki, yani Asya piyasasında olan bir gelişme hem Türkiye'yi hem Amerika'yı hem de Avrupa'yı oldukça fazla etkileyebiliyor. Özellikle Asya borsaları erken açıldığı için kurlar belirleyici olabiliyor ve Türkiye'yi etkileyebiliyor. Amerika borsalarında Amerikan vadelilerine bakarak borsanın nasıl açılacağına belirlenebiliyor. Keza Avrupa'da yine çok önemli borsaları takip ediyoruz.
Her gün Asya borsaları ve Amerika vadelilerinin durumu Türkiye borsasının nasıl açacağı ile ilgili bize ışık tutuyor, çünkü bu borsalarda, özellikle Amerikan borsalarında, Türk hisse senetlerinin alınıp satıldığı ETF'ler (borsa yatırım fonu) var. Dolayısıyla, küresel bir dünyada dünya borsalarını takip etmek çok önemli hale geliyor.
Asya Borsaları
Asya'daki en büyük endeksler; Çin endeksi SHANGHAI (SSEC), Japonya endeksi NIKKEI 225, Kore endeksi KOSPI ve Hong Kong endeksi HANG SENG (HSI)'tir. SHANGHAI ve NIKKEI 225 endeksleri en önemlilerindendir.
Amerikan Borsaları
Amerikan borsalarında Dow Jones (DOW), S&P 500 (SPX) ve NASDAQ (NDAQ) endeksleri vardır. Bunlar borsa olarak geçse de bir endekstir, yani içerisinde belli şirketlerin hisse senetleri vardır. Örneğin, Dow Jones (DOW)'ta genellikle sanayi şirketleri vardır. S&P 500'da 500 büyük şirket vardır. NASDAQ'ta ise daha çok teknoloji şirketleri vardır. Örneğin, Facebook (META) ve Amazon (AMZN) gibi şirketler NASDAQ'ta iken, JP Morgan (JPM) gibi şirketler S&P'de yer almaktadır.
Avrupa Borsaları
Avrupa borsalarının en önemlileri; Almanya, İngiltere, Fransa ve İspanya endeksleridir. Biz de BIST 100 endeksi en çok takip edilen endekstir. Bugün Borsa İstanbul (BIST)'da borsanın yönünü BIST 100 endeksi ile görebiliyoruz.
2013 yılındaki verilere göre Türkiye'nin piyasa değerinin dünyadaki endeksler ile kıyaslandığında ne kadar düşük kaldığını aşağıdaki tabloda görebiliyorsunuz, yani pazar payımız o kadar küçük ki bu ülkeler ile kıyasladığımızda borsamızın değeri bir hayli düşük kalıyor.
Özellikle borsaya katılım konusu çok önemlidir. Bu ülkelerde neredeyse halkın %70'i borsaya katılmış durumdayken, bizde ise bu oran oldukça düşük, %10'lar seviyesinde. Özellikle 2023 yılı itibari ile küçük yatırımcı borsaya girmeye başladı. Bu oldukça olumlu bir şey, çünkü halkımız borsayı maalesef biraz kumar olarak görüyor. Oysa ki borsa uzun vadede çok ciddi getiriler elde edebileceğiniz bir yatırım aracı, ama borsaya girmeden önce mutlaka eğitimler alıp, kitaplar okuyup kendinize yatırım yapmanız gerekiyor. Aksi halde, borsada para kazanmanız maalesef mümkün değil.
Aşağıdaki grafikte ise borsaya kote olan toplam şirket sayısı yer almaktadır. Dünyada borsaya kaç tane kote olan şirket varken, Türkiye'de maalesef çok az şirket var, çünkü Türkiye'de finansal okuryazarlık maalesef kişilerde olduğu gibi kurumlarda da oldukça düşük ve belli şartları sağlayamadıkları için borsaya kote olamıyorlar, SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) onayından geçip halka arz olamıyorlar. Bizim borsamızda katılımın düşük olmasının en önemli sebeplerinden biri de bu, yani çok az şirket var maalesef.
Diğer yandan işlem hacimlerine baktığımızda, New York borsasında 15 milyar Dolar'lık bir işlem hacmi varken Türkiye'de bu rakam maalesef çok düşük seviyelerde. Özellikle piyasalarda sık kullanılan bir söz vardır, "Amerika hapşırırsa Türkiye nezle olur". Amerika o kadar büyük bir borsa ki, Amerikan borsasında çok büyük küresel bir satış dalgası gelirse, hem Avrupa hem Asya hem de Türkiye borsalarını etkiler.
Siz her ne kadar şirketinize güvenip yatırım yapsanız da, Türkiye'de politik istikrar olsa da, bu tarz küresel borsa satışlarından ya da pozitif tarafta alıştan borsalar etkileniyor. Bunun temel nedeni, Türkiye borsasının %50'sinin yabancı fonların elinde olmasıdır. Bu kötü bir şey değil, oldukça iyi bir şey. Çünkü bizim gibi gelişmekte olan ülkelerin sermaye piyasalarında özellikle bu gibi dış fonlara ihtiyaç vardır.