Bilanço Nedir? Bilanço Nasıl Okunur?
Bilanço, finansal tabloların temel bir parçası olup, bir şirketin mali durumunu anlık olarak gösterir. Bu yazıda, bilanço nedir, nasıl okunur ve hangi unsurları içerir gibi konuları ele alacağız. Finansal tablolar arasında yer alan gelir-gider tablosu, nakit akış tablosu ve öz sermaye değişim tablosu ile birlikte, dönen varlıklar, duran varlıklar, kısa vadeli ve uzun vadeli yükümlülükler gibi kritik bilgilerin nasıl analiz edileceğine dair ipuçları vereceğiz. Ayrıca, finansal tablolara erişim için kullanılan kaynakları, özellikle KAP'ı da inceleyeceğiz.
Finansal Tablolar
Belli bir büyüklükteki şirketler Türk Vergi Kanunu'na ya da Sermaye Piyasaları Kanunu'na göre finansal tablo hazırlamak ve yayınlamakla yükümlüdür. Eğer bir şirket halka açıksa ve borsada işlem görüyorsa o şirketin finansal tablolarına Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)'tan erişebiliriz. Ayrıca, diğer bilinen web sitelerde de, Yahoo Finance, İş Yatırım ve Fintables gibi, finansal tablolara ulaşabilirsiniz.
Finansal tablolar için 4 tane ana tabloyu özetleyebiliriz.
Bilanço
Bilanço belli bir tarihte bir şirketin sahip olduğu varlıklarını ve yükümlülüklerini gösterir. Bir tarafta dönen varlıklar ve duran varlıklar, diğer tarafta yükümlülükler ve öz kaynaklar vardır. Bilançonun özelliği şirketin belli bir tarihteki şirketin resmidir, yani şirketin resmini çekeriz ve şirketin elinde bunlar var, karşılığında da şu kadar borcu var ve şirketin sahiplerine ait de bu kadar öz kaynak var deriz.
Gelir Gider Tablosu
Gelir gider tablosu sıklıkla kullanılan ve çok önemli tablolardan biridir. Gelir gider tablosu belli bir dönemi ifade eder. Bu dönem 3 aylık veya 1 yıllık olabilir. O dönemde bu şirket ne kadar satış yapmış, ne kadar maliyete katlanmış, ne kadar brüt kar elde etmiş ve diğer giderleri düşünce ne kadar net kar elde etmiş bunları gösterir.
Nakit Akış Tablosu
Nakit akış tablosu nakit esaslı bir tablodur. Şirketin diğer firmalardan ya da kişilerden aldığı ödemeleri, diğer şirketlere ya da kişilere yaptığı ödemeleri ve kendi içindeki para hareketlerini gösterir.
Öz Sermaye Değişim Tablosu
Öz sermaye değişim tablosu ise şirketin hissedarlarını ve şirketteki sermayesinin temsil etmektedir. Bu tablo genellikle şirketin elde ettiği karlar ve yaptığı kar payı ödemeleri ile değişiklik göstermektedir.
Kısaca bu 4 tablo yatırımcıların sıklıkla kullandığı tablolardandır. Yaptığımız finansal analizlerde özellikle bilanço ve gelir gider tablosunun daha çok, nakit akış tablosunda bir miktar, ama öz sermaye değişim tablosu birazcık da arka planda kalmaktadır.
Bilanço Nasıl Okunur?
Örnek bir bilanço olması açısından, 30 Eylül 2021 itibarıyla BİM AŞ'nin (BİM marketlerinin sahibi olan şirketin) bilançosunu aşağıdaki tabloda görebilirsiniz. Buradaki rakamlar binleri ifade etmektedir, yani "Dönen Varlıklar"da 12 milyon olarak gördüğümüz değer Aslında 12 milyar TL'dir.
Bilançonun iki tane bacağı vardır. Bunlardan biri varlıklar, diğeri de kaynaklardır. Varlıklarla kaynaklar haliyle birbirine eşit olmak zorundadır. Varlıkların altında iki tane kalem vardır; dönen varlıklar ve duran varlıklar. Dönen varlıklar bir yıldan daha kısa sürede nakite geçebilecek özellikteki varlıklardır. Duran varlıklar ise bir yıldan daha uzun süre şirket tarafından taşınması planlanan varlıklardır.
Kaynaklarda kısa vadeli yükümlülükler bir yıldan daha kısa sürede ödenmesi gereken borçları ifade eder. Uzun vadeli hükümlülükler 1 yıldan daha uzun süre sonra ödenecek borçları ifade eder.
Öz kaynaklar ise şirketin sahiplerinin şirkete koyduğu ve devam eden süreçte de şirketin elde ettiği karlarıyla değişim gösteren tabloyu ve değeri ifade etmektedir.
Kısa vadeli yükümlülüklerin, uzun vadeli yükümlülüklerin ve öz kaynakların toplamı eşittir dönen ve duran varlıkların toplamıdır. Kısaca bilançonun temel dengesi budur.
Dönen Varlıklar
Dönen varlıklar ya nakittir ya da bir yıl içinde nakle dönmesi planlanıyordur.
- Nakit ve Nakit Benzerleri: Dönen varlıklarda şirketin kasasındaki nakiti gösterir. BİM AŞ için yaklaşık 1.6 milyar TL'lik bir nakit varmış.
- Finansal Yatırımlar: Hisse senetleri ve tahvillerdir. BİM AŞ'ta 1 milyar TL değerinde kira sertifikaları var.
- Ticari Alacaklar: BİM AŞ, marketleri aracılığıyla birçok ürün satıyor ve o satışları aslında peşin yapsa dahi kredi kartı aracılığıyla ödemeleri alıyor ve nakitin kendine ulaşması zaman alabiliyor. O yüzden ticari alacaklar kaleminde de 2.8 milyar TL'lik alacak varmış.
- Diğer Alacaklar: Ticari ve finansal olmayan alacaklar diğer alacaklar kaleminde gösterilir.
- Stoklar: BİM AŞ'nin bir sürü marketi olduğu için deposu var ve marketlerinde yaklaşık 5.1 milyar TL'lik malzeme varmış. BİM AŞ'nin sattığı bütün ürünler olabilir. Önce depolanıp sonra satışa çıkarılıyor.
- Peşin Ödenmiş Diderler: BİM AŞ belli bir sipariş geçti ve bunun için avans ödediyse onunla ilgili olabilir. Gördüğümüz kadarıyla 116 milyon TL'lik ciddi bir avans ödemesi yapmış. Fakat henüz o malları teslim almamış ve bunların dışında sınıflanamıyor.
- Diğer Dönen Varlıklar: Bunların içinde sınıflanamayan ama bir yıl içinde nakite geçeceği planlanan diğer varlıklara da diğer dönen varlıklar kalemi altında gösteriliyor.
Duran Varlıklar
BİM AŞ'nin yaklaşık 14 milyar TL'lik duran varlığı varmış, yani bir yıldan daha uzun süre sahip olacağı varlıklar.
- Finansal Yatırımlar: Şirketin uzun vadeli finansal yatırımdır; hisse senedi, tahvil ya da kira sertifikası olabilir. Bu varlıklar 523 milyon liradır. Ancak, buradaki önemli nokta bir yıllıktan daha uzun vadesi olmasıdır, yani satmayı düşünmüyor.
- Diğer Alacaklar: Bu tabloda sınıflanamayan alacaklar diğer alacaklarda yer alıyor.
- Maddi Durum Varlıklar: daha çok arsalar ve binalar gibi varlıklar vardır. Burada da 7.3 milyar TL'lik ciddi bir maddi duran varlık görüyoruz.
- Maddi Olmayan Varlıklar: Maddi duran varlıklar dışında, mesela şirketin hakları ve çeşitli patentleri vesaire olabilir, onlar da maddi olmayan duran varlıkta sınıflanıyor. Onlar düşük bir rakam, 43 milyon lira.
- Peşin Ödenmiş Giderler: Şirketin peşin ödenmiş giderleridir.
- Ertelenmiş Vergi Varlığı: BİM AŞ'nin bir yıldan daha uzun süre sonra geri alacağı siparişler varmış, yani gelecek bir yıl içinde sipariş almayacak ve bu bir yıldan daha uzun sürecektir. O yüzden duran varlığa konulmuş ertelenmiş vergi varlığı, örneğin Katma Değer Vergisi (KDV) nedeniyle ya da farklı bir nedenden dolayı şirket şu anda tahakkuk ettirememiş. Ama gelecekte yaptığı işlerde belli bir KDV'yi düşme hakkı var ya da belli bir vergiye düşme hakkı var.
- Kullanım Hakkı Varlıkları: Şirketin kiraladığı birçok mağaza var ve o mağazalara ait yükümlülükler genelde artık yeni Türkiye muhasebe standartlarına göre finansal borçlarda gösterildiği için karşılığında da BİM AŞ'nin o mağazayı gelecek yıllarda kullanma hakkı olduğu için o rakam da burada gösteriliyor.
Dönen varlıklar ve duran varlıkları topladığımızda "Toplam Varlıklar" kalemine erişiyoruz.
Kaynaklar
Bilançonun diğer tarafında da kaynaklar vardır. Varlıklar ile kaynakların birbirine eşit olduğunu söylemiştik.
Kısa Vadeli Yükümlülükler
Bir yıldan kısa süre içinde şirketin ödemesi gereken borçlardır.
- Finansal Borçlar: Bildiğimiz kadarıyla BİM AŞ'nin bankalara borcu yok. Eğer olsaydı ve 1 yıl içinde vadesi dolsaydı finansal borçlara yazılması gerekirdi. Fakat burada yine Türkiye muhasebe standartları gereği kiraladığı mağazalara ait ödeyecek kira borçları burada yer alıyor. Bir yıl içinde ödemesi planlanan borç 1.6 milyar TL'imiş. Bir yıldan daha uzun sürede ödeyeceği borçlar ise "Uzun Vadeli Yükümlülükler"'de yer almaktadır. Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)'ta özellikle dipnotlarda bunun alt detaylarını görebiliyoruz. KAP'ta biliyorsunuz çok daha detaylı olarak finansal tablolar gösteriliyor. Burada özet geçmek için basitleştirilmiş tabloyu sunmaktayız.
- Ticari Borçlar: BİM AŞ birçok farklı tedarikçiden ürünleri vadeli alıyor. Muhtemelen 2-3 ay vadeli olabilir. O yüzden ödemeyi hemen gerçekleştirmiyor. Yaklaşık 10 milyar TL'lik ciddi bir ticari borcu var.
- Çalışanlara Sağlanan Faydalar Kapsamında Borçlar: Çalışanlarına prim ödemek gibi bir yıl içinde yapacağı ödemeler bulunmaktadır.
- Diğer Borçlar: Yukarıdaki üç kalemde gösterilmeyen borçlar diğer borçlar olarak gösterilmiştir.
- Ertelenmiş Gelirler: BİM AŞ hediye çeki ile de satış yapıyor. Hediye çeki sattığında ödemeyi peşin alıyor, ama henüz malı teslim etmemiş oluyor. Bu nedenle, 69 milyon liranın büyük bir kısmının hediye çeki olduğunu tahmin ediyoruz. Ödemeyi almış henüz ürünleri teslim etmediği için burada kısa vadeli borç olarak gösterilmiş.
- Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü: Dönem karı nedeniyle bir vergi ödemesi gerekiyormuş. Henüz ödenmediği için bu kaleme yazılmış. Bir yıl içinde ödenecektir.
- Borç Karşılıkları: Çalışanların kıdem tazminatları gibi kesinleşmemiş ama ileride çıkması muhtemel olan borçlar yazmaktadır.
- Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler: Buralarda raporlanamayan ve değişik özelliklere sahip olan kısa vadeli yükümlülükler de buraya toplu olarak yazılır.
Yukarıdaki kalemler 1 yıldan daha kısa vadeli olan borçlar ve 13.9 milyar TL gibi ciddi bir rakam.
Uzun Vadeli Yükümlülükler
Uzun vadeli yükümlülükler, banka kredileri olabilir ya da mağazalara bir yıldan daha uzun sürede kiracı olarak ödemesi gereken kira tutarları olabilir.
- Finansal Borç: BİM AŞ özelinde burada finansal borç yok.
- Uzun Vadeli Karşılıklar: BİM AŞ bir sürü personel çalıştırıyor ve bir yıldan uzun süre sonra belki ayrılırlarsa onlara kıdem tazminatı ödemesi gerekebilir. Ancak daha da netleşmemiş, çünkü istifa ederlerse ödemiyor. Fakat kendi işten çıkarırsa kıdem tazminatını ödüyor. O yüzden karşılık olarak ayrılmış 254 milyon lira var.
Öz Kaynaklar
Kalan tutara baktığımızda öz kaynaklar için 6.8 milyar TL bulunmakta. Bunun da iki bileşeni var; Ana Ortaklığa Ait Öz Kaynaklar ve Azınlık Payları.
Eğer bir şirketin başka bir iştiraki varsa ve hakim ortaksa o iştirakinin finansalları da ana şirketin finansallarına aktarılır. BİM AŞ'nin böyle küçük de olsa bir ortaklığı var ve o ortaklıkta %100 hissedar değil. Örneğin, BİM AŞ A şirketinin %70'ine ortak ve %30'unu dışarıdakiler ortak, eğer hakim ortak olduğu ve büyük paraya sahip olduğu için A şirketindeki bütün varlıklar buradaki bilançoda gösteriliyor. Fakat örneğin %30'u azınlık payında ise o azınlık payına denk gelen tutar "Azınlık Payları" kaleminde gösteriliyor. BİM AŞ hissedarlarının payına düşen 6.7 milyar TL ise "Ana Ortaklığa Ait Öz Kaynaklar"da gösteriliyor.
- Ödenmiş Sermaye: Ana hissedarlar tarafından ödenmiş 607 milyon TL sermaye var.
- Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler: Yasal olarak karların belli bir kısmı kısıtlanarak şirkette tutuluyor. Kısıtlanmış yedekler 1.2 milyar TL.
- Geçmiş Yıllar Kar/Zararları: Geçmiş karlarından henüz dağıtılmamış rakam 576 milyon TL.
- Dönem Net Kar/Zararı: Dönem kar 2.2 milyar TL.
- Diğer Öz Kaynak Kalemleri: Burada gösterilmeyen öz kaynak kalemleri dağınık bir şekilde, onlar da 1.9 milyar TL'ye yakın bir değer.
Yukarıdaki kalemlerin de toplamı 6.8 milyar TL. Kısaca toplam varlıklar ve toplam kaynaklar birbirine denk oluyor. Böylece bir bilanço nasıl okunur bunu anlatmış olduk.
Finansal Tablolara Erişim: KAP
Finansal tablolara birkaç farklı kaynaktan erişebilirsiniz, ama en yaygın kullanacağınız kaynak Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)'tır. www.kap.org.tr adresine giriyoruz.
Arama bölümüne "BİM AŞ" yazıyoruz. Çıkan listede şirketlerin altında BIMAS kısaltmasıyla "BİM Birleşik Mağazaları A.Ş." olarak görüyoruz ve tıklıyoruz. Daha sonra "Bildirim Sorgu"ya tıklıyoruz. "Bildirim Tipi"nden "Finansal Raporları" seçiyoruz. Sağ tarafta süreyi seçiyoruz. En son bilgileri almak için "Son 1 yıl" olarak seçiyoruz. "Getir"e tıklıyoruz.
Gelen listeden "Finansal Rapor"a tıklıyoruz. Burada kabaca değerler de var, ayrıca pdf'ini indirmek istersek de üst taraftaki .pdf uzantılı dosyaya tıklayabiliriz. Böylece BİM AŞ'ın finansal raporuna erişmiş olduk.
Bir başka kaynaktan, örneğin İş Yatırım sitesinden, da finansal tablolara erişebilirsiniz. isyatirim.com.tr adresine giriyoruz ve "ANALİZ"e tıklıyoruz. "Hisse Seçiniz..." bölümünden BIMAS yazıyoruz. Sonra mali tablolara tıklıyoruz. Burada dönemleri seçme şansımız da var. Böylece İş Yatırım'dan da şirketin finansal tablolarına erişmiş olduk. İş Yatırım'da tablo bilanço ile başlıyor, gelir gider tablosu ve en son nakit akım tablosunun da olduğu bir veri karşımıza geliyor.