Borsada devre kesici nedir? Amacı nedir ve ne zaman devreye girer?
Borsada alım yaparken yatırımcıların yaşadığı en önemli sorunlardan bir tanesi güven sorunudur. Hisse senedini ve diğer yatırım araçlarını speküle etmek isteyen art niyetli kişilere karşı Borsa İstanbul'un almış olduğu bazı önlemler vardır. Bunlardan bir tanesi devre kesici uygulamasıdır.
Geçtiğimiz yıllarda borsada otomatik seyans durdurma dediğimiz bir sistem vardı. Bu sistem yerini 2015'dan sonra devre kesici uygulamasına bırakmıştır. Birbirine çok benzer olan devre kesici uygulamasının asıl amacı spekülatif ataklara karşı yatırımcıları korumak ve kişilerin daha güvenli biçimde yatırım yapmasıdır.
Devre kesici olduğunda şirketin hisse senedi fiyatları incelenir. Gün içerisinde spekülatif bir atak varsa, yani teknik bir kişi bir anda hisseyi uçurdu tavan yaptı, ard arda 2-3 tavan yaptı ya da bir anda tavan açıldıysa devre kesici uygulanır. Devre kesici uygulandığında siz hiçbir şekilde alım satım emri veremezsiniz.
Aynı şekilde bir anda çok fazla satış girildiğinde özellikle sığ hisseler dediğimiz sermayesi çok ufak, yani dolaşımdaki payı çok ufak, hisse senetleri çok büyük sermayeler ile hareket ettirilebilir. Bugün Garanti'de, Ereğli Demir Çelik'te, Ford Otosan'da bunu yapmak neredeyse imkansızken çok ufak, yeni açılmış halka arz olmuş firmalarda, dolaşımdaki pay çok az olan şirketlerde bunu yapmak oldukça kolaydır. Zaten hisselerin manipülasyonu da bu şekilde olur. Ard arda bir hisse tavan tavan gider, çünkü onun tahta yapıcısı o şirketi tavan tavan götürmek istemiştir. 3-4 tavandan sonra zaten yatırımcının ilgisini çeker. Küçük yatırımcılar girer ve bir anda tahtacı hisseyi tekrar aşağı indirir. Tam satarsınız bu sefer hisse tekrar yukarı çıkar. Bu durumlarda Borsa İstanbul devre kesiciyi devreye alarak hisse senedindeki işlemleri durduruyor ve işlemleri inceliyor. Yasaklı bir işlem varsa cezasını kesiyor.