Geleceğin Şirketleri Nasıl Bulunur?
Geleceğin şirketlerini bulmak, yatırımcılar için büyük bir fırsat sunar. Başarılı şirketlerin ortak özelliklerini anlamak, Ar-Ge ve yatırım harcamalarının önemi, özkaynak büyümesi ve nakit dengesi gibi unsurları incelemek, doğru kararlar almanıza yardımcı olur. Ayrıca, faaliyet raporlarını ve yurtdışı satışları analiz etmek, potansiyel kazançları belirlemenin anahtarıdır. Gerçek yatırımcılar, endekslerden daha yüksek getiri sağlamak için bu göstergeleri dikkatle takip etmelidir. Bu yazıda, geleceği şekillendiren şirketleri bulmanın yollarını keşfedeceğiz.
Başarılı Şirketlerin Ortak Özelliği
Geçmişte hangi rasyonellerle ne yaptıkları için bugünün şirketi olmuş? O günün geleceği şirketleri bugünün gerçekten borsada çok ciddi karlar getiren şirketleri olmuş. Bu başarılı örneklerin ortak özelliğini anlatacağız.
Bu ortak özellikler borsada doğru yatırım yapmanın mantığını anlatmaktadır. Eğer bu mantığın peşinden giderseniz ve bunu gelecekteki şirketlerde ararsanız zaten bu işi çözmüş olacaksınız. Bu nedenle, geçmişte başarıya ulaşmış şirketlerin nasıl başarıya ulaştığını tespit edeceğiz ve bunu gelecekte yapacağınız yatırımlarda uygulayacağız.
İlk olarak bir grafikle başlayalım. Aşağıdaki grafikte geçmiş yıllara ait haftalık BIST 100 endeksi verilerini görüyorsunuz. Burada borsanın 2009'dan sonra uzun vadeli bir artış trendinde olduğunu görüyoruz. Grafiğe biraz yaklaştığımızda 2009 yılından 2011 yılına kadar borsada ciddi ve hacim artışı oluyor.
Daha sonra 2010'un sonlarına doğru borsa düşüyor. Sonra tekrar çıkıyor, sonra tekrar iniyor. 2014-2017 yıllarında inişli çıkışlı durumdayken 2017 yılında tekrar 2011 yılındaki seviyeye kadar iniyor. Yani 6 senede borsa aynı seviyede kalmış.
Ar-Ge ve Yatırım Harcamaları
- Ar-Ge ve Yatırım Harcamaları: Geleceğin şirketini bulmak istiyorsak Ar-Ge (Araştırma ve Geliştirme) ve yatırım harcamaları çok önemlidir.
- Yazılım, inovasyon veya teknoloji şirketlerinden biri olmalıdır. Kaba üretici olarak tabir ettiğimiz perakende sektörü, çimento ve inşaat sektörü geleceğin favori sektörleri arasında yer alabilmesi biraz daha uzaktır. Bu yüzden yazılım yapan, teknolojik ve inovasyonsal şirketler tercih edilmelidir.
Bunlar dışında özkaynak büyümesi, nakit dengesi, yurtdışı satışlar ve faaliyet raporu konuları gelmektedir. Örneğin, bir market şirketinin veya bir çimento şirketinin geleceğin favori şirketlerinden biri olma ihtimali zordur.
Gelecekte bu şirketler değerlenebilir, iyi işler ve iyi satışlar ile büyüyebilir, ama geleceğin favori hisselerinden olması biraz zordur.
Özkaynak Büyümesi
Özkaynak büyümesi bir şirketin düzenli olarak özkaynağını artırmasıdır. Bunun için şirketlerin bilanço verilerine bakılmaktadır. Örneğin, bir şirketin 270 milyonluk bir özkaynağı olsun ve bu veri 1 yıl önce aynı çeyrekte 136 milyon olsun. 2 yıl önceki özkaynak ise 72 milyon olsun. Bu verilere göre şirketin düzenli bir özkaynak artışı yaptığı görülmektedir.
Büyük şirketler için özkaynak büyümesi her yıl aynı çeyrek kıyaslandığında ciddi bir artış olması beklenir.
Örneğin, bir şirketin özet raporuna bakıldığında net kar döneminin 232 milyondan 270 milyona yükseldiği, ortalama 40 milyon (%16'lık) bir artış, görüldüğünde özkaynağını artırdığı anlaşılır.
Nakit Dengesi
Bir şirketin nakit dengesini anlayabilmek için mutlaka nakit akım tablosuna bakılmalıdır. Nakit akım tablosu kriterlerinden "Dönem Başı Nakit Benzerleri"nin "Dönem Sonu Nakit Benzerleri"nden daha düşük olması, yani şirketin dönem sonuna nakit arttırması gerekir.
Ayrıca, şirketin yatırım harcamalarına bakıldığında örneğin; "Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıkların Alımından Kaynaklanan Nakit Çıkışları"ndaki miktar o çeyrekteki net dönem karının 3'te 1'nden fazlası yatırım için harcanmışsa ve "Araştırma ve Geliştirme Giderleri" net dönem karının yarısına yakını Ar-Ge'ye yatırım olarak yapıldıysa bu şirket geleceğin primlenecek şirketleri arasına girebilir.
Faaliyet Raporu
Faaliyet raporu ortalama 100 ila 200 sayfalık bir rapordur. Bu rapor eksiksiz olarak okunduğunda şirketin yapacağı yatırımlar, atacağı adımlar, gireceği sektörler, ne kadar ilerleyebileceği ve hangi alanlarda yoğunlaşacağı çok net olarak öğrenilmiş olur.
Bugün 50 milyar Dolar üzerinde serveti olan Warren Buffett bile 300-400 sayfa faaliyet raporu okuyorsa, bizim en azından onun 2 katı kadar faaliyet raporu okumamız gerekiyor. En azından yatırım yapmak istediğimiz şirketin mutlaka faaliyet raporunu açıp 1 saat göz gezdirmemiz gerekiyor.
Yurtdışı Satışlar
Şirketlerin yurtdışı satışları ile ilgili verilerini internetten bulabilirsiniz. Örneğin, İş Yatırım'ın dipnotlar kısmında şirketlerin yurtiçi ve yurtdışı satışları gösteriliyor. Yukarıda incelediğimiz şirketin yurtiçi satışlarını çok güzel bir şekilde arttırdığını, ancak yurtdışına herhangi bir satış yapmadığını düşünelim.
Özellikle yazılım, teknoloji ve inovasyon şirketlerinin herhangi bir yurtdışı satışı için engel yoktur. Yazılımda kargo, paketleme, ithal veya ihracat gibi bir durum yoktur. Yazılım bu konularda çok daha kolaydır. O yüzden, özellikle yazılım şirketlerinden yurtiçi satışının üzerinde bir yurtdışı satışı beklenir. Bir şirketin yukarıdaki verileri iyi olsa da yurtdışı satışı olmadığı için geleceğin hissesi olabilme imkanı gitgide azalmaktadır. Bu nedenle, yurtdışı satışlar yazılım şirketleri için çok önemlidir.
Gerçek Yatırımcının Borsa ile İşi Olmaz
Yatırımcılar borsa endeksine kafayı çok fazla takmış durumda. Özellikle farklı alternatif yatırımları (altın ve ev gibi) BIST 100 endeksi ile kıyaslıyorlar. Ancak, biz gerçekten BIST 100'e mi yatırım yapıyoruz? Hayır. Gerçek yatırımcının borsa ile işi olmaz. Gerçek yatırımcı endekslerdeki düşüşlere bakmaz. Canlı verileri izleyip borsa düştüğünde panik yapmaz. Gerçek şirkete ortak olur ve şirketin gerçekliğine bakar.
Yukarıda Ford Otosan (FROTO) hissesini BIST 100 grafiği (turuncu) ile birlikte çizdirdik. 2012-2017 verilerine yakından bakalım ve anlamaya çalışalım. Burada BIST 100 endeksi yerinde saymışken, yani 5 yılda yaklaşık %25 kazandırmışken (enflasyon ile hesapladığınızda reelde ekside olacaksınız) Ford Otosan ise aynı periyotta %700 getiri sağlamış. Neredeyse 7 katına yakın. Bu nedenle, doğru şirketlere yatırım yapıldığında endekse bakmanın çok da bir anlamı olmadığını görüyorsunuz.
Aynı yıllar arasında SASA hissesini incelediğimizde ise BIST 100 endeksi %37 getiri sağlamışken, SASA'nın aynı dönemde endeksin yaklaşık 20 katı fazla getirdiğini görüyoruz.
Peki yatırımcı neden borsanın, BIST 100'ün, artışına veya azalışına bakıyor? Endeks nereye giderse gitsin artan fiyatlara ve artan doğru şirketlere ihtiyacımız var.
EGEEN hissesine baktığımızda, endeksin %30 getirdiği yerde EGEEN %1500, yani endeks getirisinin 50 katı, getirmiş. 2011 yıllarından itibaren bakıldığında BIST 100 endeksi %143 getirmişken EGEEN %2000'lere varan bir getiri sağlamış.
Endeksten Daha Yüksek Getirinin Nedeni
Fast Web Mali Analiz sitesinden ulaşabileceğiniz SASA hissesinin piyasa çarpanlarına baktığımızda, BIST 100 endeksinden 20 kat fazla getirmesinin nedeni net kar oranlarının yüksek olmasıdır. Piyasa net karı fiyatlamaktadır. Satışların artması piyasa fiyatını artırmaktadır.
Ford Otosan örneğine baktığımızda yükseliş yine aynı şekilde, 2017 yılında zirveye ulaşıyor. Pembe barlar hisse fiyatını ve sarı çizgi ise net dönem karını göstermektedir. Yükselen trendi görüyorsunuz.
Burada aslında bir trend analizi yapılmaktadır. Şirketin net dönem karının arttığı ve net satışın arttığı noktada piyasa değeri artıyor. Demek ki, borsada fiyatlanan şey şirketin karıdır, yani kar eden şirket fiyatlanıyor.
Bir diğer örnek ise EGEEN'di. Bu şirketin piyasa çarpanlarına baktığımızda, faaliyet karının ve net karın artış trendine girdiği noktada nasıl arttığını görüyoruz.
Bu örneklerden yola çıkarsak piyasa gelecekteki kararlılığı fiyatlıyormuş. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Peki biz bunu nasıl anlayacağız, yani gelecekte bir şirketin kararlılığını artıracağını, bir şirketin satışlarını artıracağını nasıl anlayacağız? Cevap aşağıdaki yazımızda.
Diğer Veriler
Geleceğin şirketleri için çok önemli olmasa da; verimlilik, likidite, karlılık, büyüme ve nakit akış tablosu analizi gibi veriler de kontrol edilmelidir.
Bunlar çok önemli temel veriler, ancak biz geleceğin şirketini, yani 3 yıl 5 yıl 10 yıl sonraki iyi şirketleri aradığımız için bu şirketlerin şu an verimi çok iyi olabilir, karlılığı çok iyi olabilir, borçluluğu çok az olabilir, ama 2 sene sonra ne olacağını bilmiyoruz. Bu yüzden, biz şuanki temel karlılık büyüme verilerinden çok şirketin geleceğindeki hedefine yoğunlaşıyoruz. Tabii ki alacağımız şirketin batık olup olmadığını görebilmek adına bu verileri de incelememiz gerekiyor.
Geleceğin şirketlerini ararken Ar-Ge ve yatırımlar nakit dengesinin kurulabilmesi, yurtdışı satışları, özkaynak büyümesi ve faaliyet raporlarının incelenmesi gerekir. Bu veriler incelenerek birçok şirket arasından en iyisi ve en doğrusu bulunduğu zaman geleceğin şirketi bulunmuş olur. Geleceğin şirketi bulduğu zaman ise ciddi karlar elde edilir.