Bazen gerçekten teknik, temel, FAVÖK (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr), teknik çizimler derken çok dalıyoruz ve çok temel şeyleri unutuyoruz. Birçok doğru yatırımcı var; Charlie Munger, Warren Buffett, Benjamin Graham gibi. Birçoğumuz hevesle kitaplarını okuyoruz. Tecrübe edinmenin en iyi yollarından biri bu kitapları okumaktır. Özellikle yatırımcıların biyografi kitaplarını, kendi kitaplarını ve bu yatırımcıların nasıl yatırım yaptıklarını anlatan kitaplar gibi. Onların hem iyi hem de kötü tecrübelerini okumak çok önemlidir. Ancak, çoğu zaman finansal araştırmalar ve motivasyon videolarını izlerken bazı temel kuralları unutabiliyoruz. Bu nedenle, Warren Buffett gibi piyasada tecrübesi olan ve bu yatırımcıların kitaplarında bahsettiği stratejileri size hatırlatmak istiyoruz.
Warren Buffett, 90 yaşını geçmiş bir yatırımcıdır. Buffett 11 yaşında S&P piyasası ayı piyasasındayken, yani %35-40 civarında bir düşüş yaşanmış 1942'lerde, yatırımlara başlamış. Warren Buffett 11'den fazla ayı piyasasını görmüş ve bu ayı piyasalarından da hepsinden karlı çıkmıştır. Bu ayı piyasalarında ona para kazandıran 4 altın kuralı kitaplarında paylaşıyor. Biz de bu altın kuralları sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Warren Buffett, çorap da alsa hisse senedi de alsa her zaman piyasa düştüğünde ucuza aldığını söylüyor. Yatırım yaparken duygulardan bağımsız hareket etmek gerekiyor, çünkü Buffett bir şirkete inanıyorsa piyasa fiyatı ne olursa olsun özellikle piyasa düştüğünde, ayı piyasası geldiğinde daha alıcı oluyor. Warren Buffett ucuza almayı seviyor.
Ucuza almak tanımı, şirketin gelecek değerine göre veya içsel değerine göre ucuza almaktır. Örneğin, Apple'ın en büyük hissedarlarından biri Warren Buffett'ın sahip olduğu Berkshire Hathaway şirketinin %40'tan fazlasını elinde tutuyor. Örneğin, teknoloji hisseleri 2021 Aralık ayından beri düşüş içerisinde ve Apple bu tarihlerde %20'ye yakın değer kaybetti. Warren Buffett bu konuyla ilgili felsefesini çok net anlatıyor. Bir hisse %20 düşse bile o şirkete inanıyorsam ve ucuzladığına inanıyorsam o zaman alırım diyor.
Warren Buffett'ın bir hisse senedini alırken piyasanın aslında bir sinüs dalgası şeklinde hareket ettiğini gösteren, yani piyasanın içerisine ayı da var boğa da var, ama ucuz almayı seviyorum diyor. O yüzden Buffett, ayı piyasalarında daha fazla alıcı oluyor.
Ne kadar süre hisse senedi tutup satmak gerekiyor? Warren Buffett bu soruya şöyle cevap veriyor: "Sonsuza kadar sürüyor."
Buffett, ortaklarından bir tanesi olan Charlie Munger ile bütün araştırmaları birlikte yapıyorlar. Munger çok iyi temel analiz yapmaktadır, ancak teknik analiz ile ilgili çok fazla paylaşım yapmaz. Kitaplarında tamamen değer yatırımı üzerine bilgiler vardır.
Warren Buffett şirketlerin birçoğunun yönetim kuruluna giriyor ve aslında direkt şirketin gidişatını değiştirebiliyor. Dolayısıyla Buffett, ayı paiyasası olduğunda bir anda korkuyla satmaya çalışmıyor. Korkmuyor ve güvenliği şirket varsa temeline inandıysa sonsuza kadar sürdürüyor.
Yatırım yaparken çok iyi araştırıyor. Dolayısıyla, piyasa fiyatı düştüğünde, ayı piyasasına girildiğinde, onun aslında yaptığı tek şey sadece piyasanın geçmesini beklemektir. Çünkü piyasaların ayı ve boğa döngülerinden ibaret olduğunu beiliyor. Buffett kitabında sıkça şunu söylüyor: "Ayı piyasalarında sadece beklerim ve diğer yatırımcıların hata yapmalarını beklerim."
Borsalar sabırsızlardan sabırlılara para aktarılan bir merkezdir. Dolayısıyla, ne kadar teknik analiz yaparsanız yapın, bu konuda ne kadar iyi olursanız olun, sabır olmadan borsalarda para kazanamazsınız. Sabretmek sadece hisse piyasalarında değil, kripto piyasasında da, emtiada da çok önemlidir.
Bir yatırımcıda önemli olan şey finansal zeka değil, piyasalarda nasıl davrandığıdır. Bir önceki madde Buffett, bir hisseyi sonsuza kadar elimde tutarım demişti. Warren Buffett özellikle ayı piyasası geldiğinde panikle asla işlem yapmıyor, yani çok sakin kalıyor. Çünkü şunu biliyor ki, bir şirketin temeline güveniyorsan takip etmen gereken şey piyasa döngüleri veya piyasa fiyatları değil. Şirketin kendisine yatırım yapıyorsun. Şirket üretiyor mu, şirket satıyor mu, o zaman sorun yok. Dolayısıyla sakin kalmak, panik yapmamak ve uzun vadeli düşünmek çok önemlidir.
Temel analizin ve doğru şirketleri seçmenin çok büyük önemi var, çünkü ayı piyasasında en sağlam duran şirketler genellikle temel analizi doğru yapılmış ve temeli çok sağlam, üretime devam eden, büyüyen ve yatırım yapan şirketler.
Ancak, her şirkette beklemek doğru değildir. Doğru şirketlerde bekliyor olmanız gerekiyor. Dolayısıyla, alırken kazanıyorsunuz.
Warren Buffett'ın bir diğer tavsiyesi, hisse senedini alın, durun ve piyasayı sürekli izlemeyin. Yani her gün günlük piyasanın kapanışını izlerseniz özellikle duygularınızın sizi ele geçirmesine izin verirsiniz.
Duygular öyle bir şeydir ki borsa bir anda %3-5 düştüğünde ya da 100 bin liranız bir anda 70 bine, milyonluk yatırımınız bir anda 700 bin liraya indiğinde panik yapmamak elde değildir. Bu nedenle, Buffett'ın özellikle ayı piyasasındaki en iyi tavsiyesi piyasayı çok fazla izlememektir. Çünkü piyasa ve borsa çok farklı bir şeydir.
Warren Buffett her zaman şirkete ve şirketin temeline önem veriyor. Özellikle bir şirketin temeline, satışlarına, rekabetçi ürünlerine, pazarına ve büyümesine dikkat ediyor. Bu nedenle, o gün borsa kaçtan kapatmış, piyasada ne olmuş bunu günlük takip etmenize gerek yok. Bu sizi tamamen panik satışlarına iter.
Borsadaki yatırımın en zor kısmı varlıklarımızın fiyatlarının değişimini sürekli takip etmektir. Örneğin, bir ev aldığınızda veya arsa aldığınızda onun sürekli fiyatını takip edemiyorsunuz, ama aslında onun fiyatı da arz ve talebe, maliyetlere göre değişebiliyor. Fakat, finansal varlık olunca insanın her gün piyasayı kontrol edesi, bankadaki varlıklarını kontrol edesi geldiği için varlıkları bir anda çok düşerse panik oluyor ve yanlış kararlar alabiliyor.