Warren Buffett'ın Değer Yatırımı Anlayışı
Warren Buffett’ın değer yatırımı anlayışı, Benjamin Graham’ın öğretilerine dayanan bir stratejidir. Bu yaklaşım, düşük F/K ve PD/DD oranları, yüksek temettü getirisi ve güvenlik marjı ile yatırım yapmayı içerir. Değer yatırımı yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlar, güvenilir sektörlere yatırım yapmak ve hisselerin gerçek değerini belirleyebilmek. Günümüz piyasa koşullarında bu yöntemin uygulanabilirliği hala sorgulanırken, Türkiye’de de değer yatırımı yapmanın mümkün olup olmadığı önemli bir tartışma konusudur.
Değer Yatırımı Sistemi Nedir?
Değer yatırımı sistemini ortaya koyan kişi Warren Buffett değildir. Değer yatırımı sistemini ortaya koyan kişi dünya tarihinin en önemli finans kitaplarından biri olan "Akıllı Yatırımcı" kitabının yazarı Benjamin Graham'dır.
Akıllı Yatırımcı kitabı, yatırım yapmak isteyenler için son derece faydalı ve güzel bir kitaptır. Kitabın özetini ve önemli noktalarını buradan okuyabilirsiniz.
Benjamin Graham'ın inanılmaz derecede basit bir mantığı var. Benjamin Graham, bir şirketin kısa vadede ne yapacağını bilmediğini söylüyor. Şirket yükselebilir, şirket batabilir, şirket takla atabilir, ölü kedi sıçraması yapabilir. Şirket her şeyi yapabilir. Ancak kısa vadede hisse senedinin nereye gideceğini bilmiyorum, diyor.
Sonra şunu ekliyor: Kısa vadede bunun nereye varacağını bilmiyorum, ancak bir şirketin maddi bir varlığı olduğunu ve ürettiği ürünün de maddi bir değeri olduğunu düşünüyorum. Yani bunu aniden satmak zorunda kalsaydım, her şeyi satmak zorunda kalsaydım, bir şirketin her şeyini sattığınızı hayal edin. Ondan sonra sattığınız için şirketin borcunu düşüyorsunuz, borcunun tamamını düşüyorsunuz. Şirketin kısa vadeli ve uzun vadeli borcunu düşüyorsunuz. Peki bundan sonra size ne kalıyor?
Benjamin Graham'ın Yatırım Tarzı
Bu, Benjamin Graham'ın ilk kez ortaya çıkardığı değer yatırımının 1.0 anlayışıdır. Sahip olduğumuz her şeyi satıyoruz ve daha sonra borçları çıkarıyoruz. Elimizde ne kaldıysa, bu aslında bizim güvenlik marjı oluyor. Güvenlik marjı da ilk olarak burada ortaya çıkıyor. Buna Benjamin Graham "Değer Yatırımı 1.0" adını veriyor.
Benjamin Graham'ın hayatına baktığınızda şunu fark ediyorsunuz; Benjamin Graham şirketlerin ne yaptığıyla pek ilgilenmiyordu. O sadece bu hesaplamadan çıkan güvenlik marjına bakıyordu. Şirketin ucuz olup olmadığına bakıyordu. Başka hiçbir şeye bakmıyordu. "Değer Yatırımı 1.0"da da bunu yapıyoruz.
Warren Buffett'ın Yatırım Tarzı
Değer yatırımı geçmişini, borsayı ve piyasa geçmişini değiştiren Warren Buffet'ın piyasa sahnesine girmesiyle birlikte “Değer Yatırımı 2.0” denilen bir sisteme ulaşıyoruz.
Değer Yatırımı 2.0'ın mantığı oldukça basittir. Piyasada üstün bir şirket bul, hatta tek başına yaparsa daha da iyi olur, ve bunun için makul bir fiyat öde. Bu, Değer Yatırımı 2.0'ın en basit başlangıcıdır. Şirket pazarı hakim olması nedeniyle Warren Buffett'ın da şirketin yükselişe geçmesiyle birlikte daha da fazla tasarruf sağlayacağı düşüncesi vardı.
Bunu şu şekilde açıklıyor; "Gelecekteki kâr ne kadar garanti olursa, bugün ödeyeceğiniz bedel de o kadar yüksek olur." Tabii bunu sadece pazara hakim olan, pazarda tek başına duran şirket olarak düşünmemek gerekiyor.
Warren Buffett'ın yaptığı yatırım sisteminde de şöyle bir durum var; Benjamin Graham'ın aksine Warren Buffett somut noktalara bakmıyor. Aynı zamanda soyut noktalara da bakıyor. Pazar liderinden kastettiği nokta şu; Warren Buffett'ın yaptığı tüm hisse senedi alımlarına baktığınızda Coca Cola firmasına yatırım yaparken aslında değer yatırımı, yani somut varlıkların yanı sıra soyut varlıklara da bakıyor.
Bu şirket pazar lideri mi? Evet. Bu şirket pazar lideri olacak mı? Evet. Bu şirket devam edecek mi? Yükselişini gerçekleştirecek mi? Evet. Warren Buffett diyor ki; tamam o zaman ona yatırım yapıyorum.
Elbette Coca Cola firmasını gördükten sonra mutlaka yükseleceği anlamına gelmiyor. Warren Buffett dünya tarihinin en disiplinli çalışan insanlarından birisidir. Biyografilerinde yazdığı kadarıyla günde 600 ila 1000 sayfa arası kitap okuyan bir insandan bahsediyoruz. Bir şirkete "soyut bakmak" derken; "Bu şirket yükseliyor, bu gazoz inanılmaz" diye bakmıyor. Şirket ile ilgili okuyabildiği her şeyi okuyor. Alabileceği tüm bilgileri alıyor ve elde edebileceği her türlü bilgiden avantaj sağlamaya çalışıyor. Yani burada Değer Yatırımı 2.0'da bahsettiğimiz soyut kavramlar çok basit bir şekilde açıklayabileceğimiz şeyler değil. İnanılmaz bir çaba gösterip, inanılmaz bir karşılık bulunması gereken bir kavram.
Warren Buffett'ın Güvenik Marjı
Benjamin Graham'ın güvenlik marjından bahsetmiştik.
- Warren Buffett'ın Güvenlik Marjı = 1 - (Hisse Fiyatı / Tahmin Edilen Hisse Fiyatı)
Örneğin, hisse senedinin şu anki fiyatı 20 lira ise ve bu hisse senedinin 40 liraya kadar çıkacağını düşünüyorsanız sizin için güvenlik marjı %50'dir.
Warren Buffett'ın yaptığı alımlar tarihine bakarsanız, Warren Buffett çoğunlukla güvenlik marjını %50 oranında tutmuş. Yani güvenlik marjıyla satın almaya çalışırken her zaman %50 veya daha fazla yatırım yapmak istemiş.
Değer Yatırımı Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Değer yatırımı yaparken dikkat etmeniz gereken 3 madde vardır.
Yüksek Temettü Getirisi
Hisse kesinlikle yüksek kâr payına sahip olmalıdır. Değer yatırımında temettüler çok önemlidir. Temettüler aslında şirketlerimizin sigortasıdır. Ne kadar düşerlerse düşsünler temettüleri artacaktır. Bu nedenle, temettüler bizim için çok önemlidir.
Düşük PD/DD Oranı
Piyasa değeri / defter değeri (PD/DD) oranı düşük olmalıdır. Piyasa değerinin ve defter değerinin düşük olması önemlidir. PD/DD oranı yatırımcıya hisse senedini nakde çevirmesi halinde ne kadar para kazanacağı konusunda fikir verir. Bu oranın belli bir aralıkta ve düşük olması gerekiyor. Aradığımız aralıkta düşükse bizim için çok uygundur.
Düşük F/K Oranı
Fiyat / kazanç (F/K) oranı düşük olmalıdır. Düşükten kastımız, çoğu kitapta da söylendiği gibi, F/K'nın 10'un altında olması gerektiğidir. Ancak, ülkemizde yüksek faiz oranları nedeniyle düşük diyebileceğimiz rakam 4 veya 5'tir. Bu nedenle, net bir şey söyleyemiyoruz.
PD/DD ve F/K oranları; işler, piyasa ve piyasa konjonktürü değiştikçe, oranlar da düşüyor. Biz 4 F/K oranı ararken, normal şartlarda bu oran inanılmaz bir seviye. Bu yüzden, önce bu 3 maddeye bakmamız gerekiyor.
Değer Yatırımı 3.0
Benjamin Graham'ın başlattığı Değer Yatırımı 1.0'ı ve Warren Buffett'ın devam ettirdiği, hatta efsaneleştirdiği Değer Yatırımı 2.0'dan sonra yine Warren Buffett tarafından yaratılan Değer Yatırımı 3.0'a da bir göz atalım.
Değer Yatırımı 3.0'ın aslında çok basit bir açıklaması var. Bundan 10 yıl önce dünyanın en büyük 4 şirketine baktığımızda bu şirketlerin 3'ü enerji şirketi, 1'i ise dev sanayi şirketiydi. Şu an baktığımızda karşımıza bunlardan 4'ü tamamen bilgisayar tabanlı şirketler. Facebook, Amazon, Google ve Microsoft. Bu nedenle, Benjamin Graham ve Warren Buffett'ın yarattığı "somut" varlıkların çoğunu göremiyoruz. Çünkü bu şirketlerin gerçekten maddi varlıkları yok. Elbette var, ama bunlar sanayi şirketleri ve enerji şirketleri olarak hesaplayabileceğimiz gibi somut varlıklar değil.
Artık bu yeni nesil firmalarda şu sorunlarla çok sık karşılaşıyoruz. Bir şirketin değerine yatırım yaptığınızda o şirketin varlıklarını ve şirketteki pazar payını az çok hesaplayabilirsiniz. Aynı Coca Cola şirketinde olduğu gibi, öyle ya da böyle varlığı hesaplayabilirsiniz. Benjamin Graham'ın yöntemiyle de hesaplayabilirsiniz, Warren Buffett'ın geliştirdiği yöntemle de hesaplayabilirsiniz.
Ancak artık sadece kod yazılarak çıkarılan bir şirketin ve 'Enter' tuşuna basarak çıkan bir şirketin varlığını tam olarak ortaya çıkaramazsınız. Biz bunu 2000 dot-com krizinde de gördük. İnternet balonu dediğimiz birçok paylaşımı gördük. Ama artık tarih onlarla birlikte. Onlar artık büyük şirketler ve Warren Buffett'ın Değer Yatırımı 2.0 sistemi artık bunu tam olarak sağlayamıyor.
Günümüz Değer Yatırımı İçin Ne Yapmalı?
Değer Yatırımı 3.0 sistemine baktığınızda Warren Buffett'ın bu konuda 2-3 tavsiyesi var. Warren Buffet öncelikle, Değer Yatırımı 2.0'da olduğu gibi açık rekabet ve avantajları olan şirketleri seçmeniz gerekiyor. Apple, Amazon, Facebook gibi firmaları tercih etmelisiniz. Net piyasada avantajlı firmaları tercih etmeniz gerekiyor.
Warren Buffett ayrıca küçük bir pazar payı, devasa ulaşılabilirlik pazarı ve rekabet avantajı olan şirketleri tercih etmelisiniz.
Günümüz Değer Yatırımı İçin Ne Yapmamalı?
Peki ne yapmamanız gerekiyor? Warren Buffett 2 maddeden bahsediyor.
Büyüyen bir sektör, karlı bir sektör anlamına gelmez. Bu hatayı çok fazla yapıyoruz. Bu şirket büyüyecek, bu şirket böyle büyüyecek, bu şirket şöyle büyüyecek diye her zaman karlı olacağı anlamına gelmiyor. Şirketin kârlı olacağının garantisi yoktur. Bir şirketin F/K veya PD/DD oranı düşük diye almadan önce şuna bir göz atmanız gerekir; Bu firma güzel günlerini geride bırakmış mı? Yani şirketin avantajlı noktası geride kalmış mı? Ona bakacaksın.
Eğer şirket avantajlı olan veya iyi günleri geride kaldıysa o şirketi satın almak elbette uzun vadede size zarar da verecektir. Warren Buffett buna bakmanız gerektiğini söylüyor.
Bilinen Sektörlere Yatırım
Warren Buffett bilmediği sektörlere yatırım yapmamasıyla ünlüdür. Ancak şu anda Warren Buffett'ın en fazla hisseye sahip olduğu şirket; Apple. Son zamanlarda Amazon'a da yatırım yaptılar ve her ne kadar "Ben yapmadım" dese de, Warren Buffet'ın sahibi olduğu şirketteki herhangi bir kişinin yapması da Warren Buffet'ın Amazon'a yatırım yapmasına eş değerdir.
90 yaş üstü bir insanın telefon sektörünü anlaması ve Amazon'un ne yaptığını anlaması beklenemez, ki bu da pek mantıklı değil. Bahsettiğimiz Değer Yatırımı 3.0’ın nedeni de budur. Her şey çok hızlı değişiyor. İsterseniz algorobotlar deyin, isterseniz yeni değişen sektörler deyin, her şey çok hızlı değişiyor. Warren Buffett buna ayak uydurabilmek için aslında bahsettiğimiz en ünlü Değer Yatırımı 2.0'dan vazgeçiyor ve Değer Yatırımı 3.0'a geliyor.
Eğer diyorsanız sonuçlar çok iyi mi? Ne yazık ki değil. Her ne kadar Değer Yatırımı 3.0 adında bir yatırım sisteminden bahsediyor olsak da Amerika'da en çok tartışılan konulardan biri değer yatırımının ölüp ölmediği konusu. Çünkü son 15-20 yıla baktığınızda Berkshire Hathaway'in, yani Warren Buffett'ın, %215'lik bir artış elde ettiğini, S&P 500'ün ise %512'lik bir artış elde ettiğini görüyoruz. Değer yatırımı maalesef son 15-20 yılda beklenildiği kadar iyi bir getiri sağlayamıyor. Bu nedenle, şu anda Amerika'da söz konusu olan konu; Değer yatırımını ölüp ölmediği konusu.
Teknoloji şirketlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte efsane şirketler biraz sıkıntı yazıyor. Bunu kabul etmek zorundayız. Bazı sorunları var.
Türkiye'de Değer Yatırımı Yapılabilir mi?
Türkiye'de hala değer yatırımı yapılabilir, çünkü Türkiye'nin ilk 10 büyük şirketine baktığınızda, tıpkı Amerika'dan bahsettiğimiz gibi, 10 yıl önce de büyük sanayi şirketleri, büyük enerji şirketleri gibi hâlâ birçok şirket var. Yani hâlâ Türkiye'de değer yatırımı yapabiliyoruz.
Teknoloji şirketleri ilk 10'a girmeye ve bu sıralamayı değiştirmeye başladığında Değer Yatırımı 3.0'a geçmemiz gerekebilir. Belki biz de, Amerika'da olduğu gibi, değer yatırımının ölüp ölmediğini tartışabiliriz. Ama şimdilik değer yatırımı yapmaya devam edebiliriz.
Değer yatırımında bahsettiğimiz gibi güvenlik marjına bakmalısınız. Temettü getirisi yüksek, düşük PD/DD ve F/K oranına bakmanız gerekiyor. Ama elbette şunun altını çizmemiz gerekiyor; örneğin güvenlik marjı hesaplamasındaki "tahmin edilen hisse fiyatı" dediğimiz değeri bulmak için yıllarınızı harcamanız gerekebilir. Birçok kez denemelisiniz. Birçok kez hata yapmak zorundasınız.
Warren Buffett'ın yaptığı çok basit gibi görünüyor. Bunu siz de farketmişsinizdir, ancak o tahmini değeri bulmak zaten önemli olan. O tahmini hissenin nereye gideceğini bulmak önemli olan. Bunu yaptıktan sonra her şey çok kolay. Bu nedenle, çok araştırmanız ve okumanız gerekiyor. Bunları yaptığınız takdirde değer yatırımı kesinlikle piyasadaki en başarılı ve doğru yatırım sistemlerinden biridir.